De weg richting hoop
Vandaag lees ik bij een overlijdensbericht: ‘We hebben nu echt geen behoefte aan kaartjes en mails met VEEL STERKTE of INNIGE DEELNEMING. Zeg ons liever wat de overledene echt voor jou heeft betekend. Dat geeft ons hoop.’ We vallen inderdaad snel in clichés. Maar wat zeg je tegen mensen die het moeilijk hebben of slecht nieuws krijgen? En hoe kun je hen helpen? Onderzoek in ‘The World Book of Hope’ leert ons dat er vier mogelijke condities zijn waarin een mens zich in zo’n situatie bevindt. Ze situeren zich op twee assen: ‘Acceptance’ en ‘Perceived Control’. Of: aanvaard ik het én heb ik het gevoel dat ik er iets aan kan doen? Deze inzichten tonen de weg richting hoop.
Stel dat je je job verliest, dat er een dierbare overlijdt of dat je besmet geraakt met het Coronavirus. Dan zijn er volgens expert in gezondheidszorg Prof. Sjaak Bloem (Neyenrode Business University, Nederland) ruw geschetst vier mogelijkheden. Elke mens reageert anders.
- Je aanvaardt je situatie en je hebt ook de indruk dat je ze aankunt. (High acceptance. High perceived control.) In dit geval kun je best gevoed worden met de trots die je voelt: ‘Het is nu eenmaal zo en ik kan het aan!’ Deze mensen hebben geen behoefte aan langdurige begeleiding. Zij moeten worden bevestigd met steun en schouderklopjes van naasten en professionals: ‘Yes, you can!’.
- Je aanvaardt je situatie maar je hebt niet de indruk dat je ze aankunt. (High acceptance. Low perceived control.) In dit geval moet je weer ‘grip’ krijgen op je leven. Hoe kun je deze mensen helpen? Informatie, folders, apps, toelichting bij medicijngebruik… De andere drie groepen hebben daar minder behoefte aan. Maar bij deze mensen kunnen bijvoorbeeld papieren of elektronische agenda’s helpen om meer structuur aan te brengen, op weg naar een hoger gevoel van het leven zelf in de hand te hebben.
- Je aanvaardt je situatie niet maar je hebt wel de indruk dat je ze aankunt. (Low acceptance. High perceived control.) Deze mensen zijn niet meteen geholpen met schouderklopjes of informatie. Ze hebben vooral rust nodig. Tijd. Eén manier om tot een hogere aanvaarding te komen is contact met lotgenoten en daardoor mogelijke wegen te zien om de situatie te aanvaarden.
- Je aanvaardt je situatie niet en je hebt ook niet de indruk dat je ze aankunt. (Low acceptance. Low perceived control.) In dit geval is ‘hoop’ het centrale mechanisme om hen naar een ander niveau te krijgen. Hopelijk geraken ze door een goede persoonlijke begeleiding op het hoogste niveau, waar ze weer trots kunnen zijn op zichzelf. Dat kan via de weg van ‘calm’ of via de weg van ‘help’. Maar in elk geval blijft ‘hoop’ de energierijke motor van ons handelen.
Dit is een dynamisch proces. Iemand die kanker krijgt kan aanvankelijk het gevoel hebben dat hij het aanvaardt en het ook aan kan. Als hij dan plots haar verliest, kan het zijn dat hij ofwel informatie mist ofwel zijn kalmte verliest …
‘Hoop is noodzakelijk om het belang van je eigen gedrag te leren onderkennen’, zegt Prof. Sjaak Bloem. ‘Dat is essentieel om mensen ertoe te brengen (mee) te bouwen aan wat ze willen bereiken. Datgene wat ieder individu wil bereiken is geen vast gegeven, geen kant-en-klaar eindresultaat. Hoop is de trigger, de basisvoorwaarde om in beweging te komen. Er is iets ‘ergens’, ‘verder weg’, wat mogelijk realiteit wordt door eraan te werken. Hoop heeft dus een actieve betekenis. Het is niet terugkijken naar wat er was, naar wat je als individu kon. Het betekent dat mensen, zelf of samen met anderen, in het hier en nu moeten leren omgaan met de mogelijkheden die voorhanden zijn om verder te komen. Hoop is omgaan met de situatie waarin jij je bevindt. Met kleine stapjes en schreden. Klein, groot, het maakt niet uit, het past bij jou. Hoop is daarbij je actieve beweegreden en inspirator.’
Het onderzoek van Prof. Sjaak Bloem en Joost Stalpers is opgenomen in The World Book of Hope van Leo Bormans. www.theworldbookofhope.com