Urine en pralines
In het premoderne Wales gaf een jongeman uiting aan zijn liefde voor een vrouw door over haar jurk te urineren. Die praktijk werd “rhythu” genoemd. Dat voorbeeld gebruikt onderzoeker Hsu-Ming To van de universiteit van Sydney om aan te tonen dat uitingen van liefde en romantische rituelen overal (en in het verloop van tijd) sterk verschillen. Nu doen we dat in onze contreien met ringen, rode rozen en pralines. Maar dat is niet altijd zo geweest en elders zijn er heel andere rituelen. Waarschijnlijk lacht men in de toekomst met het feit dat wij afscheiding van muskusratten in mannenparfums gebruiken.
Vele westerse antropologen, psychologen en sociologen hebben lang beweerd dat “liefde” een westers concept zou zijn, een uitloper van de hoofse liefde door troubadours bezongen in het twaalfde eeuwse Frankrijk. Ze beschouwden de romantische liefde als een Euro-Amerikaanse bijdrage aan de wereldcultuur en gingen ervan uit dat ze in andere delen van de wereld werd geïntroduceerd door Europese ontdekkingsreizen en kolonisatie. Recent onderzoek toont aan dat dit beeld niet klopt. “Liefde werd hierdoor gewoon gebruikt om het beeld van een westerse uitzonderingspositie te onderstrepen”, zegt Hsu-Ming To “En gold op die manier als een cultureel teken van zogezegde beschaving.”
We hoeven ons dus niet langer te buigen over de vraag of gevoelens van liefde universeel zijn. Dat is waarschijnlijk zo. Antropologen hebben in nagenoeg alle onderzochte volkeren zo’n verschijnsel vastgesteld. En gepassioneerde liefde is zo oud als de mensheid zelf. In een Soemerisch liefdesverhaal van meer dan tweeduizend jaar voor Christus lezen we al hoe Ianna een herder tot minnaar neemt. Het is interessanter om na te gaan hoe en waarom onze liefdesuitingen verschillen.
De cultuur waarin we leven en opgroeien is daarvoor de bepalende factor. Wat we wij hier en nu doen, denken en “normaal” vinden (van aanzoekrituelen en homohuwelijken tot speeddates, parfums en internetrelaties) verandert voortdurend. Een geglobaliseerde wereld is op die manier een kans om de verschillende constructies van liefde te onderzoeken en te begrijpen. Al is de kans groot dat door de stormvloed van westerse reclame en films over heel de wereld, weldra alleen nog Valentijn en het Hollywoodritueel overblijven. Maar wàt er precies gebeurt nadat het koppel, door violen begeleid, de ondergaande zon tegemoet gaat is net het interessantste deel van ons liefdesleven.
Leo Bormans
www.theworldbookoflove.com